اصطلاح رانندگی تدافعی یک روش رانندگی است که در آن راننده بر اساس مداخلات و رفتارهای ایمنی، خطرات رانندگی را کاهش می‌دهد و سفرهای جاده‌ای را در زمینه حفظ سلامت و ایمنی ارتقاء می‌دهد.
رانندگی تدافعی در HSE یکی از آموزش های ایمنی محسوب میشود. متخصصین HSE از اینکه راننده ها این دوره را طی کرده اند اطمینان حاصل میکنند. از مطالب رانندگی تدافعی در tool box meeting هم میتوان استفاده کرد. این روش شامل مجموعه اقدامات و تکنیک‌هایی است که راننده از آنها برای جلوگیری از وقوع سانحه و توسعه مهارت‌های ضروری در رانندگی استفاده می‌کند.
مهارت رانندگی به روش تدافعی
رانندگی تدافعی بر پایه فرضیه اصلی “اقدام به پیش‌بینی و اجتناب” استوار است. با توجه به این فرضیه، راننده باید از انحرافات و رفتارهای خطرناک دیگران پیش‌بینی کند و اقداماتی را برای جلوگیری از وقوع سانحه انجام دهد. این روش بر اصول مانورگری، تمرکز، آگاهی و تصمیم‌گیری سریع تکیه دارد.
برای اجرای رانندگی تدافعی، راننده باید از مهارت‌های زیر برخوردار باشد:
1. آگاهی و تمرکز:
راننده باید همواره در حالت تمام آمادگی و آگاهی از محیط و شرایط جاده باشد. توجه به تغییرات رانندگی، شناخت علائم و عملکرد صحیح در عملکرد ترافیک، از جمله اصول مهمی است که راننده باید رعایت کند.
2. پیش‌بینی و پیش‌گیری:
راننده بایستی قدرت پیش‌بینی مناسبی داشته باشد و بتواند به خوبی از تغییرات جهت، حرکت ماشین‌های اطراف و رفتار رانندگان دیگر پیش‌بینی کند. از فاصله مناسبی نسبت به خودروهای جلویی حفظ و وضعیتهای خطرناک را با توجه به چشم – دست – پا بررسی نماید.
3. فنون مانورگری:
تسلط به تکنیک‌های مانورگری، شامل ترمز کردن فوری، تغییر برخورد، عبور و توقف در موقعیت‌های بحرانی، از آن انتظار می‌رود. این تکنیک‌ها می‌توانند در مواجهه با موقعیت‌های خطرناک مفید واقع شوند و راننده را درک فرصتی برای جلوگیری از سانحه و تصمیم‌گیری موثر بدهد.
4. رانندگی دفاعی:
مهارت‌های رانندگی دفاعی از جمله رانندگی در فاصله ایمن، استفاده از آینه‌های و نقاط کور درست و توانایی عمل صحیح با سیستم‌های رانندگی هوشمند شامل ABS، EBD، سیستم کنترل پایداری (ESC)، است خوب و روشنایی درست و تصمیم درست در مواقع اضطراری میباشد.
5. رعایت مقررات رانندگی:
راننده باید در تمام زمان رانندگی، مقررات و قوانین رانندگی را رعایت کند. این شامل رعایت محدودیت سرعت، استفاده صحیح از نشانگرها، فاصله مناسب با خودروهای جلویی، استفاده از کمربند ایمنی و رعایت توقف و اولویت‌ها در تقاطع و خیابان‌ها میشود.
چه کسانی باید یاد بگیرند؟
یادگرفتن رانندگی تدافعی برای همه رانندگان مفید است؛ از رانندگان تازه وارد، تا رانندگان با تجربه. هر فردی که به طور منظم رانندگی می‌کند، می‌تواند از مهارت‌ها و تکنیک‌های رانندگی تدافعی بهره‌مند شود. در واقع، یادگیری رانندگی تدافعی برای همه رانندگان، به جای آگاهی از تکنیک‌ها و مفاهیم پیچیده، بر مبنای اصول و مفاهیم اساسی ایمنی و اثربخشی در رانندگی استوار است.
از مواردی که می‌توانند اشخاصی را به یادگیری رانندگی با روش تدافعی وادار کند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. رانندگان جدید:
رانندگان جدید به دلیل کمبود تجربه رانندگی، مانورگری و تصمیم‌گیری در شرایط خطرناک به یادگیری رانندگی تدافعی نیاز دارند. آنها باید با مفاهیم پایه رانندگی ایمن آشنا شوند و اقدام به اجتناب از خطرات و وقوع سانحه نمایند.
2. رانندگان خطرناک:
رانندگانی که در معرض عوامل خطرناک ترافیکی قرار دارند، به رانندگی تدافعی نیاز دارند. برخی از موارد شامل رانندگان حرفه‌ای (مثل رانندگان وانت‌های باربری یا حاملان مواد خطرناک) یا رانندگانی که در شرایط مشغول به کار خطرناک (مثل رانندگان اتوبوس‌های عمومی یا ناوگان اورژانس) فعالیت میکنند.
3. رانندگان با تجربه:
حتی رانندگانی که تجربه زیادی در رانندگی دارند، ممکن است از روش‌ها و مفاهیم رانندگی تدافعی برای بهبود مهارت‌های خود و کاهش خطرات رانندگی استفاده کنند. این شامل رانندگان حرفه‌ای، رانندگان حمل و نقل عمومی و رانندگانی است که طی مدت طولانی روی خطوط فشار قرار دارند.
4. رانندگانی که در شرایط خاص رانندگی میکنند:
رانندگانی که در شرایط خاصی مانند رانندگی در شهرها با ترافیک فراوان، رانندگی در مسیرهای خطرناک یا شرایط جوی سخت (مثل رانندگی در باران، برف و یخبندان) فعالیت میکنند، می‌توانند از رانندگی تدافعی بهره‌مند شوند تا خطرات رانندگی را کاهش دهند.
مهارت‌ها و تکنیک‌های رانندگی تدافعی می‌توانند برای همه افراد در بهبود ایمنی رانندگی و کاهش خطرات رانندگی مفید باشند. آگاهی از قوانین و مقررات راهنمایی، تسلط بر تکنیک‌های رانندگی ایمن و تمرین مستمر در مواجهه با شرایط مختلف، همگی مهمترین عوامل توسعه مهارت‌های رانندگی تدافعی هستند.
این روش رانندگی چگونه است؟
رویکرد تدافعی اصول و مفاهیمی را برای رانندگان فراهم می‌کند تا بتوانند خستگی، بی‌توجهی، خطاهای دیگران و شرایط خطرناک را تشخیص داده و برخورد خود را دقیق و ایمنانه تطبیق دهند. در زیر مراحل و تکنیک‌های اصلی رانندگی تدافعی را بررسی خواهیم کرد:
1. مانورگری:
یکی از اصول اصلی رانندگی تدافعی، مانورگری است. رانندگی مانورگر بدان معناست که همواره به توانایی تغییر مسیر و سرعت و واکنش سریع در مواجهه با شرایط ترافیکی مختلف تکیه می‌کنید. با ارزیابی ترافیک و پیش‌بینی عملکرد رانندگان دیگر، می‌توانید به موقع واکنش نشان دهید.
2. دریافت و تفسیر علائم جاده:
برخورد صحیح با علائم و درک درست از نشانه‌های راهنمای جاده، بخشی مهم از رانندگی تدافعی است. فراگیری قوانین راهنمایی و رانندگی، شناخت کامل از سیگنال‌ها (نشانگرها و چراغ‌های راهنما)، نشانه‌های مسیریابی، و سیگنال‌های راهنمایی الکترونیکی از ضروریات رانندگی تدافعی هستند.
3. حفظ فاصله با ایمنی:
حفظ مسافت ایمن با خودروهای جلویی و عقبی یکی از مهمترین تمرکزهای رانندگی تدافعی است. به یاد داشته باشید که فاصله بین خودروها را در ترافیک پیش‌بینی کرده و فاصله مناسب را حفظ کنید تا در صورت لزوم بتوانید به خوبی و به امانت برخورد کنید.
4. تمرکز و آگاهی:
تمرکز کامل بر رانندگی و آگاهی از محیط رانندگی بسیار اهمیت دارد. به خیال قره‌قوروتی و اعتماد به نفس در رانندگی پیوسته بسپارید و همواره بر روی مسیر و شرایط جاده تمرکز کنید.
5. پیش‌بینی و پیش‌گیری:
مهمترین جنبه رانندگی تدافعی، پیش‌بینی و پیش‌گیری است. با دقت و آنتن باز بودن برای تغییرات در ترافیک و رفتار رانندگان دیگر، می‌توانید به خوبی از خطرات پیشازمانی کنید و به موقع اقدامات مناسبی انجام دهید.
6. نگه‌داری از فاصله با هر دو طرف:
علاوه بر حفظ فاصله ایمن با خودروهای جلویی، نگه‌داری از فاصله‌ای مناسب با خودروهای کناری و عقبی نیز بسیار مهم است تا از دید همه خودروها بتوانید به خوبی راهنمایی کنید و از وقوع برخورد جلوگیری کنید.
7. مدیریت استرس:
توانایی مدیریت استرس در موقعیت‌های ترافیکی استرس زا اهمیت دارد. راه‌هایی نظیر تنفس عمیق، تمرینات آرامش و تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند در بهبود استرس و آرامش خودکنترلی در رانندگی موثر باشد.
منبع:
– National Safety Council, Defensive Driving Course: https://www.nsc.org/safety-training/defensive-driving
– Greening, N. J., Covington, M. D., & Smith, T. E. (2000). Defensive Driving: Applying Adaptive Techniques. Virginia Transportation Research Council.
