هیپوترمی و ژلور

واژه هیپوترمی به معنی سرمازدگی با ژلور به معنی یخ زدگی متفاوت است.

هیپوترمی و ژلور اصطلاحات تخصصی درمورد آسیب هایی هستند که سرما به بدن انسان وارد میکند. به طور کلی دمای هوای 21 درجه سانتیگراد و رطوبت 50% و جریان 10 متر برثانیه شرایط مطلوب برای زندگی انسان است. وقتی دمای هوا کاهش پیدا میکند سیستم دفاعی بدن با آن مبارزه میکند. حرارت مرکزی بدن شروع به کاهش کرده و موجب عوارضی میشود.

دمای حرارت مرکزی بدن

دمای حرارت مرکزی بدن یا دمای بدنی درجه حرارتی است که در مرکزی‌ترین نقطه بدن مانند دهان، رکتوم یا محیط مرکزی گوش اندازه گیری می‌شود. این دما نشان دهنده حالت حرارتی داخلی بدن است . در واقع میزان حرارتی است که توسط سیستم های تنظیم حرارتی بدن نظیر هیپوتالاموس در مغز تنظیم می‌شود.
در اکثر افراد دمای مرکزی حدود ۳۶.۵-۳۷.۵ درجه سانتیگراد (۹۷.۷-۹۹.۵ درجه فارنهایت) است. با این حال، دمای حرارت مرکزی بدن ممکن است در طول روز و بسته به عوامل مختلف مانند فعالیت بدنی، محیط، تغذیه و عوارض بیماری، متغیر باشد.
در مواجهه با سرما اگر دمای مرکزی بدن از 35 درجه کمتر نشود نجات فرد قطعی است. افت دمای مرکزی تا 30 درجه و کمتر از آن امکان نجات را به 50% میرساند. اما در 24 درجه سانتیگراد خطر مرگ حتمی است.

عوارض ناشی از سرما در محیط کار:

– عمومی
– موضعی
سرما وعوارض عمومی بدن
در این نوع عوارض مدت زمان مواجهه اهمیت دارد.این نوع آسیب، کاهش حرارت مرکزی بدن یا سرمازدگی (هیپوترمی) است.

سرمازدگی یا هیپوترمی عمومی:

سرمازدگی / هیپوترمی به معنای کاهش دمای بدن تحت حد معمول است. وقتی دمای بدن افراد به طور ناعادلانه پایین می‌رود، ممکن است باعث مشکلات جدی برای سیستم عصبی و عملکرد بدن شود. این شرایط می‌تواند ناشی از عواملی مانند محیط سرد، مدت زمان طولانی در آب سرد، بیماری‌ها، جراحی‌ها یا داروهای خاص باشد.
عارضه هیپوترمی می‌تواند علائمی مانند لرزش، کاهش ضربان قلب، تنگی نفس، خستگی، عدم تمرکز، تاری دید و حتی در موارد شدید تشنجات و نارسایی عضلانی را نشان دهد.
در صورتی که فرد به هیپوترمی مبتلا شود، باید فوراً برای افزایش دمای بدن او تلاش کنید. مثلاً با استفاده از پوشیدن لباس‌های گرم، استفاده از حمام گرم یا استفاده از پتوها و بطری‌های آب گرم. همچنین حتماً باید به یک مرکز درمانی مراجعه کنید تا به شما کمک کنند و در صورت لزوم درمان مناسب را انجام دهند.

عوارض موضعی سرما

در این دسته، سرما روی یک قسمت خاص تاثیر میگذارد. مهمترین عارضه موضعی، یخ زدگی یا ژلور است. ژلور Gelure یا یخ زدگی به علت تاثیر سرما بر بافت های جلدی و اختلال در گردش خون ایجاد میشود. معمولا از بافت های سطحی شروع و کم کم گسترش می یابد.
عوامل منجر به شکل گیری یخ زدگی:
سرمای خفیف
رطوبت محیطی
وجود بیماری های عروقی
ناکافی بودن پوشش
بجز یخ زدگی عوارض موضعی دیگر شامل ورم، کبودی انگشتان، زخم های دیر جوش، ترک برداشتن پوست و عارضه پای سنگربانان میشود. سوختگی حاصل از سرما نیز یکی دیگر از عوارض موضعی سرما میباشد.
سرمای خفیف به همراه فاکتورهای تشدید کننده مانند خیس بودن، مصرف الکی، بیماری های عروقیمنجر به یخ زدگی در دماهای نسبتا سرد میشود. در نتیجه یخ زدگی لزوما دردماهای خیلی پایین رخ نمیدهد. معمولا ژلور در انگشتان دست و پا، گوش ها و بینی اتفاق می افتد.

مراحل یخ زدگی

ابتدا گردش خون فرد دچار اختلال میشود. رنگ پریدگی، کاهش حرارت موضعی از دست دادن حس درد و لمس شدن از علائم مرحله اول یخ زدگی است. اگر این مرحله طی 12 تا 24 ساعت بیشتر طول نکشد احتمال بهبودی فرد وجود دارد. در غیر این صورت وارد مرحله دوم یخ زدگی که نکروز است میشود. بافت در مرحله دوم شروع به تغییرات دائمی میکند و سیاه میشود.گرم شدن دیگر تاثیری نخواهد داشت. باید بافت مرده قطع شود.

سطح بندی ژلور

1- پرخونی: پایین ترین سطح پیامد در یخ زدگی است. اولین واکنش به یخ زدگی شامل قرمز شدن محل می باشد.
2- بافت مردگی خفیف یا طاول: ایجاد طاول در قسمتهای در معرض سرما دومین سطح از پیامدهای یخ زدگی است.
3- بافت مردگی کامل پوست
4- نکروز بافت های عمقی: در این مرحله سرما حتی به استخوان ها و مفاصل نیز رسوخ میکند. بافت مورد نظر کارایی خود را به طور دائم از دست میدهد.
بافت مرده شده گاهی از بدن جدا میشود. اما گاهی جدا نشده و گسترده تر میشود. به همین علت بخش یخ زده قطع میگردد. افرادی که از مراحل اول و دوم یخ زدگی نجات یابند مقاومت بدنی شان در برابر سرما کاهش می یابد. این افراد با کمترین میزان سرمما احساس درد خواهند داشت. گاهی در اثر مواجهه با سرما آب میان سلولی دچار تغییر میشود. این تغییرات میتواند دائمی و طولانی مدت باشند.

حفاظت در برابر سرما

برای محافظت از خود در برابر سرما، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
1. لباس مناسب: انتخاب لباس‌های گرم و مناسب برای هوای سرد بسیار مهم است. لباس‌های لایه‌ای که از جنس پارچه‌های گرم و نفس‌پذیر ساخته شده‌اند، می‌توانند حفاظت از بدن شما در برابر سرما را بهبود بخشند. همچنین از کلاه، دستکش و کفش‌های گرم استفاده کنید.
2. مصرف مایعات و غذاهای پر کالری: در هوای سرد، بدن به سرعت مایعات خود را از دست می‌دهد. از این رو، مصرف مایعات به میزان کافی برای حفظ آب‌شیرین بدن بسیار مهم است. به خصوص آب و مایعات گرم مانند چای گرم، قهوه، سوپ و نوشیدنی‌های گرم دیگر می‌توانند به شما کمک کنند. همچنین مصرف غذاهای پر کالری نیز برای کاهش اثر سرما بر بدن توصیه میشود.
3. فعالیت بدنی: فعالیت بدنی می‌تواند به شما کمک کند دمای بدنتان را بالا ببرید. اما حتماً قبل از شروع فعالیت بدنی، از لباس‌های مناسب استفاده کنید و در صورت لزوم با پزشک خود مشورت کنید.
4. جلوگیری از تماس مستقیم با سطوح سرد: در صورت لمس سطوح سرد مانند فلزات یخ زده، ممکن است بدن شما سریعاً حرارت خود را از دست دهد. بنابراین، از تماس مستقیم با این سطوح خودداری کنید.
5. استراحت در محیط های گرم: در صورتی که در محیط سرد قرار گرفتید، سعی کنید در دوره های مستمر از یک فضای گرم برای استراحت استفاده کنید.

گروه های حساس در برابر سرما

1-افرادی که دچار اختلالات عروقی محیطی هستند. مانند افراد دیابتی و یا مصرف کنندگان الکل. چرا که الکل باعث اختلال در عملکرد عروق محیطی بدن میگردد.
2-افراد با سابقه سرمازدگی (تجربه سطح سه و چهار)
3-افراد معتاد