تعریف خطر و مخاطره از جمله تعاریف اساسی مهم در مباحث ایمنی و بهداشت شغلیست. بدون تشخیص خطر عملا هیچ فعالیت دیگری در HSE امکان پذیر نیست. زیرا HSE بر محور خطرات و مخاطرات شکل گرفته است.
تعریف خطر
برای دانستن تعریف خطر باید ابتدا با مخاطره آشنا شویم.
تعریف مخاطره
مخاطره یا Hazard به شرایطی گفته میشود که پتانسیل آسیب رساندن به انسان و تجهیزات را دارد. داشتن یک پتانسل به معنی این است که بدون توجه به اینکه انسان در مواجهه با شرایط هست یا نیست آیا این موضوع میتواند به انسان آسیب برساند یا خیر. به طور مثال جریان الکتریسیته میتواند به انسان آسیب برساند. زیرا بدن انسان رسانای برق است. در شرایطی که در تماس با برق باشد از بدن او عبور میکند و باعث آسیب به وی میشود.
الکتریسیته یک مخاطره است.
به طور مشابهی میتوان گفت ارتفاع و سر و صدا هم مخاطره هستند.
انواع مخاطرات در چند دسته میگنجد. مخاطرات شیمیایی، فیزیکی ، مکانیکی، مخاطرات بیولوژیکی و روانی گروه های مختلف مخاطرات هستند.
حالا که با مخاطره آشنا شدیم به سراغ تعریف خطر میرویم. خطر یا Danger به مواجهه انسان با مخاطرات گفته میشود. مرسوم است که گفته میشود مخاطره بالقوه است و خطر بالفعل. تا در معرض شرایط مخاطره قرار نگرفته ایم Danger موضوعیت ندارد.
مثال قبل را برای خطر ادامه میدهیم. الکتریسیته در سیم های برق شرایط خطرناک بالقوه هستند. اگر سیم های برق لخت و آسیب دیده باشند و امکان تماس فرد با آن وجود داشته باشد خطر است.
به عبارت دیگر خطر به رویارویی با مخاطره گفته میشود.
تفاوت خطر و مخاطره
اینکه تفاوت این دو لغت و اصطلاح تخصصی را بدانیم به ما چه کمکی میکند؟ برای بررسی ایمنی در محیط کار و گزارش دهی نیاز به تهیه لیستی از مخاطرات خواهید داشت. در محاوره کلمات خطر و مخاطره عمرما به صورت درست به کار نمیرود. این مورد زمانی میتواند مشکل ساز باشد که شما در حال تهیه یک گزارش کتبی یا صحبت در یک جلسه کاری باشید.
خطرات باید با ادبیات متفاوتی از مخاطرات بیان شود. اگر شما قصد دارید ارزیابی ریسک انجام دهید باید از کدام کلید واژه استفاده کنید؟
در ارزیابی ریسک از خطر استفاده میشود یا مخاطره؟
در ارزیابی ریسک از جدول های متنوعی استفاده میشود. اگر در سازمان بزرگی مشغول به کار هستید باید طبق جدول های دستورالعمل ارزیابی ریسک سازمانتان عمل کنید و عنوان ستون ها و نوع ارزیابی ریسک را طبق آن تعیین نمایید.
اگ سازمان بزرگی نیستید ولی با سازمانهای بزرگ کار میکنید میبایست طبق دستورالعمل آنها ارزیابی ریسک انجام دهید. و اما اگر هیچکدام از این موارد برای شما صادق نباشد دست شما خیلی باز است!
برای ارزیابی ریسک میتوانید از جداول سازمانهای دیگر الگو برداری کنید و یا طراحی مختص خود را داشته باشید.
به هر حال در ارزیابی ریسک سطح ریسک و اقدامات و اصلاحات هستند که اهمیت دارند. یعنی آیتم های جانبی را میتوانید اضافه کنید یا مطابق خواست شرکت تغییر دهید.
در ارزیابی ریسک چه آیتم هایی بررسی میشود؟
چند مورد وجود دارد که رایجتر هستند.البته منظور ما قبل از احتمال و شدت و ریسک و سطح ریسک و.. است. این موارد در اکثر جدول های ارزیابی ریسک به چشم میخورند. مثل عنوان فعالیت، خطر، رویداد و پیامد.
به بیان دیگر میتوان گفت هر جدول ارزیابی ریسک از سه بخش ساخته شده است. یک بخش توضیحات ریسک هستند و درباره رویداد و پیامد توضیح میدهند یک بخش دیگر بررسی اعداد و ارقام و سطح ریسک. بخش آخر هم که درباره مدیریت ریسک می باشد و اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی را مشخص مینماید و برای بررسی های بعد آماده میشود.
اگر درباره ارزیابی ریسک اطلاعات زیادی ندارید پیشنهاد میکنیم ابتدا به لینک زیر مراجعه کنید و سپس ادامه ی این مقاله را مطالعه نمایید.
قسمت اول جدول ارزیابی ریسک
این قسمت همان قسمت هدف این مقاله است. شما در بخش اول ارزیابی ریسک باید درباره خطر یا مخاطره توضیح دهید و دقت کنید که مفاهیم را اشتباه به کار نگیرید. اگر یک ستون را به خطر اختصاص میدهید باید در توضیحات آن انطور بنویسید:
درست: خطرقرارگرفتن در لبه پرتگاه.
غلط:خطر پرتگاه.
درست: خطر تماس با سیم کشی ناایمن.
غلط: خطر برق گرفتگی.
نکته: برق گرفتگی یک رویداد است که در تماس با جریان الکتریسیته اتفاق می افتد.
اگر میخواهید بجای خطر از واژه ی مخاطره استفاده کنید به مثالهای زیر دقت کنید:
درست:مخاطره سر و صدا.
غلط:مخاطره حضور در محل کار تجهیزات کارگاهی سنگین.
درست: مخاطره ویروس/ قارچ.
غلط:مخاطره ابتلا به بیماری / تماس با ظروف آلوده.
برای آشنایی با انواع روش های شناسایی مخاطرات روی لینک کلیک کنید.
در اینجا بهتر است به یکی دیگر از اشتباهات رایجی که در ارزیابی ریسک اتفاق میافتد نیز اشاره کنیم.
توجه به عبارات صحیح رویداد و پیامد
چرا اغلب این دو عنوان را اشتباه میگیریم؟ به نظر شما علت این همه اشتباهات مشابه چیست؟ نظرات خود را در قسمت پایین همین صفحه برای ما بنویسید. شما هم با این مورد مواجه شده اید؟ برای شما هم پیش آمده که دو ارزیابی ریسک مشابه را دو نفر به طور متفاوتی ارائه دهند؟
ابتدا از پیامد شروع میکنیم. به نظر میرسد اگر پیامد را بدانیم گفتن رویداد راحتتر خواهد بود.
پیامد هر خطر یا مخاطره میبایست از جنس خسارت جانی یا مالی باشد. مثلا برق گرفتگی پیامد نیست.چرا؟ چون از جنس خسارت نیست. ولی مرگ یا سوختگی خسارت هستند. خسارتهای جانی که پیامد محسوب میشود. اگر یک مخاطره منجر به حریق در محلی میشود که فقط ماشین آلات یا تجهیزات وجود دارد و انسانی در محل نیست که آسیب ببیند باید پیامد های مالی را بررسی کنید.
مثلا پیامد از بین رفتن تجهیزات کارگاه.
در برگه های ارزیابی ریسک و قسمت پیامد آن، عدد و رقم وارد نکنید و اجازه دهید عددی که برای پیامد در نظر میگیرید گویای تقریبی خسارت باشد.
رویداد چیست؟
یک رویداد اتفاقی است که در اثر مواجهه با مخاطره اتفاق میافتد. به عبارت دیگر رویداد از جنس اتفاق است و نباید شامل موارد دیگر باشد. رویداد درست شما را به پیامد درست میرساند. رویداد ها باید با واقعیت منطبق باشد. اگر شما رویداد سقوط از ارتفاع را معرفی میکنید برای عددی که برای احتمال معرفی میکنید واقع گرا باشید.هرگز فراموش نکنید که رویداد های شما باید از گزارش شبه حوادث شما هم رنگ و بویی داشته باشد!
