چنانچه شناسایی خطرات به معنی کشف عوامل و شرایطی است که میتواند به انسان و تجهیزاتش آسیب برساند. این آسیب میتواند جسمی یا مالی باشد و یا اعتبار کسب وکارش را خدشه دار کند.
چرا نیاز به شناسایی خطرات داریم؟
شناسایی خطرات یک عمل ذاتی در انسانهاست. از زمان پیدایش انسان، همیشه خطراتی انسان و کسب وکارش را تهدید میکرد. چه خطرات حیوانات وحشی و درنده و حوادث طبیعی سیل و زلزله و آتش فشان و چه تغییرات آب و هوایی . انسان با کسب تجربه توانست خطرات را بشناسد و با تکنیک صحیح و خطا روشهایی برای محافظت از خود دربرابر خطرات ابداع و اعمال کند.
شاید بتوان گفت اگر مهارت شناسایی خطرات و مدیریت ریسک در انسان نبود در همان ابتدا دچار انقراض میشد. روال زندگی انسان ها در طول اعصار مختلف تغییر کرد و حالا انسان با یک زندگی مدرن روبروست. اما در این زندگی مدرن نیز خطراتی او را تهدید میکند.
ما همچنان نیاز داریم خطرات را بشناسیم. بدون آگاهی از یک خطر امکان مقابله و مدیریت آن وجود ندارد.
با پیشرفت علم خطرات بیشتری شناسایی شده است.علاوه بر خطراتی که انسان را تهدید میکند، خطراتی که کسب و کارش را تهدید میکند نیز تغییر کرده و بسیار متنوع و پیچیده تر شده است. به همین علت است که امروزه نمیتوان خطرات را به سبک گذشته ارزیابی و شناسایی کرد و نیاز به تخصص و دانش دارد.
مدیریت ریسک چیست؟
خطرات همیشه قابل حذف نیستند. انسان همیشه در بستر خطرات قرار دارد. بهترین راه افزایش سلامت و ایمنی انسان در برابر خطراتی که خودش و کسب و کارش را تهدید میکند کسب مهارت در مدیریت ریسک این خطرات است.
به زبان ساده مدیریت ریسک یعنی اول خطرات را شناسایی کن. اگر میتوانی آن را حذف کن. چنانچه قابل حذف نبود سعی کن آن را با خطر کمتری جایگزین کنی. در صورتی که قابل جایگزینی هم نبود سعی کن اقداماتی انجام دهی که آسیب کمتری ببینی. و در نهایت از وسایل محافظت کننده استفاده کن.
به بیان دیگر مراحل مدیریت ریسک شامل:
1- شناسایی خطرات
2- ارزیابی ریسک
3- ارزشیابی ریسک
4- اقدامات مدیریتی یا مدیریت ریسک
5- بازنگری
اقدامات مدیریت ریسک که در مرحله 4 فرایند مدیریت ریسک آمد نیز شامل 5 مرحله است:
1-حذف خطر
2-جایگزینی خطر
3- اقدامات مهندسی
4- اقدامات مدیریتی
5-استفاده از تجهیزات حفاظت فردی
همانطور که دیدیم همه چیز از شناسایی خطرات شروع میشود.
انواع مخاطرات شغلی:
انواع مخاطرات شغلی شامل 5 دسته فیزیکی، مکانیکی، شیمیایی، ارگونومی و بیولوژیکی است.
مخاطرات فیزیکی
خطرات فیزیکی خطراتی هستند مانند سر و صدا، نور ، سرما و گرما، تشعشعات و…
خطرات فیزیکی خطرات ناشی از محیط هستند که بدون دخالت و اشتباه افراد هم وجود دارند.خطرات فیزیکی در محیط فیزیکی اطراف فرد وجود دارد.
مخاطرات مکانیکی
پرتاب اجسام، خطر گیر کردن در ماشین آلات ، برخورد با بیل مکانیکی و …
این خطرات خطراتی هستند که به واسطه حرکت و انرژی که در مواد پیرامونی ما قراردارند به وجود آمده اند. این خطرات عموما به واسطه خطای فرد یا اشتباه کارگران به وجود می آیند. خطرات مکانیکی عموما در ارتباط با فرد و ابزارآلات و ماشین آلات اتفاق میافتد.
مخاطرات شیمیایی
خطرات شیمیایی آن دسته از خطراتی هستند که در مواجهه با مواد شیمیایی وجود دارد. مواجهه با اسید ها یا گازهای سمی و موارد مشابه آن در این طبقه بندی قرار میگیرد.
مخاطرات ارگونومی
خطراتی که سلامتی انسان را به واسطه پوسچر نامناسب هنگام کار تهدید میکند در این دسته میگنجد. این خطرات هم در کارهای بدون حرکت و تقریبا ثابت و هم در کارهای پر تحرک میتواند وجود داشته باشد. غالبا این تصور وجود دارد که در هنگام کار با کامپیوتر باید پوسچر مناسب داشته باشیم اما پوسچر مناسب در حمل بار و هرکار دیگری نیز باید رعایت شود.
نحوه صحیح انجام کار در بهترین حالت ممکن برای هر نوع فعالیتی قابل اجراست.
مخاطرات بیولوژیکی
عوامل بیولوژیکی مثل قارچ ها، ویروس ها، باکتری ها و عوامل بیماری زای دیگر خطرات بیولوژیکی هستند.
مخاطرات روانی
این دسته از خطرات در برخی منابع به عنوان یک دسته بندی جداگانه در نظر گرفته نمیشوند. به هر حال امروزه توجه زیادی به تنش ها و مسائل روانی محیط کار میشود.همانطور که میدانید استرس شغلی یکی از خطرات روانی شایع و مخرب در میان انواع محیط های کاری است. استرس شغلی و هیجانهای منفی روانی در محیط های کاری مثالهایی از خطرات روانی محسوب میشوند.
انواع روش های شناسایی خطر
برای شناسایی خطرات در محیط های کار چند روش وجود دارد. توصیه میشود از همه این روشهای استفاده شود. استفاده همزمان از این ابزارها کمک میکند تا هیچ خطری از چشم شما پنهان نماند. ممکن است بعضی از استانداردها سخت گیرانه تر باشد. اولویت در شناسایی خطرات باید طبق نظر مدیریت اعمال شود.
مقررات و آیین نامه ها
عموما در آیین نامه ها تمام خطرات فعالیتها مشخص میشود. با توجه به الزاماتی که در این مستندات موجود است حتی اگر به طور مستقیم به خطرات اشاره نشده باشد به طور ضمنی قطعا اشاره شده است. باید این مستندات را به دقت مطالعه کنید تا هیچ نکته ای از قلم نیفتد.
استفاده از دستورالعمل ها و روش های اجرایی
دستورالعمل ها و روش های اجرایی هر شرکت و یا کارفرمای آن شرکت، همیشه مرجع مورد استفاده قابل اطمینانی محسوب میشود. عموما این دستورالعمل ها را بر اساس حوادث سابق و متون مرجع یا راهنمای سازنده های دستگاهها و مواد تدوین میکنند.
استفاده از چک لیست ها
چک لیست ها یکی از مراجع متنوع برای شناسایی خطر است. انواع چک لیست ها برای هر فعالیت یا دستگاهی وجود دارد که با الگو برداری از موارد آن پی به خطرات و حتی نحوه کنترل آنها میبرید.
استفاده از استانداردها
استانداردهای جهانی یا ملی مختلفی در امور مختلف وجود دارد. این استانداردها که حتی میتواند شامل استانداردهای آموزشی و سرفصل های مورد تایید باشند نیز مرجع شناسایی مخاطرات شغلیست.
بعد از اینکه خطرات محیط های کاری مشخص شدند وارد مرحله ارزیابی ریسک میشویم. خطراتی که در مرحله قبل کشف شدند در ارزیابی ریسک باید به دقت مورد مطالعه قرار گیرند و عدد ریسک آنها و سطح ریسکشان طبق یک روش مناسب محاسبه شود.
