بیماری ناشی از گرما

گرما یکی از عوامل زیان آور فیزیکی در محیط کار است. بیماری ها و عوارض ناشی از گرما از سه رویکرد آب، املاح و رطوبت قابل بررسی هستند.

بیماری ناشی از گرما از طریق کاهش آب و املاح بدن به جسم انسان آسیب میزند. رطوبت موجود در هوا نیز با تاثیر بر دفع آب بدن از طریق تعریق میتواند باعث اختلال در سلامتی شود. در این مقاله به بررسی تخصصی گرما و اثرات آن به عنوان یک یاز بیماری های ناشی از کار و یکی از خطرات فیزیکی محیط کار میپردازیم.

درباره تعریق باید بدانیم

یک فرد بالغ در حال استراحت در یک روز سه چهارم لیتر عرق دفع میکند. این میزان در گرما به 8 تا 12 لیتر میرسد. اگر میزان آب دفع شده به 5 تا 8 درصد از وزن بدن شخص برسد علائم هشداردهنده بروز میکند. خستگی توام با ناآرامی، تحریک پذیری، عطش فراوان، بالارفتن حرارت بدن، تند شدن نبض و کاهش ادرار از جمله این مواردست.
اگر تا 10% وزن بدن آب دفع شود، فرد قادر به انجام هیچ کاری نخواهد بود.و اگر این مقدار به 15% وزن بدن بدسد مرگ به علت شوک ناشی از کاهش حجم خون اتفاق می افتد.

املاح و گرما

همراه با آب مقدار حدود 10 تا 20 گرم املاح از بدن انسان دفع میشود. اگر کاهش این میزان املاح جبران نشود مشکلات سلامتی بروز میکند. بدن انسان از سه طریق آب را دفع میکند. پوست (تعریق) و کلیه(ادرار) و ریه(تنفس). بنابراین کاهش آب و املاح بدن باید به طور مستمر جبران شود.
رطوبت با اختلال درتعریق باعث تشدید یا تخفیف پیامدهای گرمایی میشود. به طوری که انسان تا 100درجه سانتیگراد را چند دقیقه تحمل میکند اما در رطوبت هوای اشباع حتی تحمل 45 درجه سانتیگراد نیز به دلیل عدم تعرق احساس خفگی به وی القا میکند.
بنابراین برای بررسی عوارض ناشی از گرما درصد آب و املاح از دست رفته و نیز رطوبت هوا فاکتورهای تاثیرگذاری هستند.

انواع عارضه و بیماری ناشی از گرما

1- سوختگی سطح پوست
2- جوش های گرمایی
3- کرامپ های عضلانی
4- گرمازدگی

کرامپ عضلانی:

علت اصلی کرامپ عضلانی (گرفتگی عضلات با درد شدید) از دست دادن املاح و مخصوصا سدیم است.
مراحل پیشرفت کرامپ:
ابتدا درد در عضلات دست و بازو و سپس در عضلات شکم اتفاق می افتد. افرادی که کار سنگین در محیط گرم میکنند و یا افرادی که در کوره های ذوب کار میکنند بیشتر در معرض کرامپ هستند. علائم اولیه کرامپ عضلانی سردرد و سرگیجه میباشد.

گرمازدگی

اولین مشخصه گرمازدگی ناگهانی بودن آن است. مشخصه بارز آن بیهوشی می باشد. در واقع گرمازدگی با ضعف گرمایی و خستگی گرمایی متفاوت است. در عموم مردم این دو به اشتباه شناخته شده اند.مشخصه اصلی در گرما زدگی بیهوش شدن فرد می باشد.
شروع ناگهانی، بیهوشی و خشک و گرم شدن پوست بدن از مشخصه های گرمازدگی است. علت گرمازدگی عدم قدرت کار مرکز تنظیم حرارت مغز میباشد.

جوش گرمایی

جوش گرمایی یا همان عرق سوز شدن،خارش، سوزش و احساس سوزن سوزن شدن است. به این عارضه گرمایی میلیر قرمز هم گفته میشود.این عارضه به علت اختلال در غدد ترشحی عرق اتفاق میافتد. بیشتر در زیربغل و کشاله ران و قسمتهایی که با لباس پوشیده شده رخ میدهد.

حدود گرما P4SR

Predicted 4 hours sweat rate حد تعریق 54 ساعته است. حد تعریق 4 ساعته برای 4 ساعت کار متوالی کارگران جوان و تطابق یافته با گرما در محیط گرم تعریف میشود. برای کارگران تطابق یافته این میزان 4 لیتر تعریق است. برای کارگران تطابق نیافته با گرما 3 لیتر تعریق مجاز است.
عدم رعایت این حدود گرمایی باعث سنکوپ گرمایی میشود.

سنکوپ گرمایی چیست؟

سنکوپ گرمایی یعنی گرمای حاصل از متابولیسم بدن به حدی برسد که مکانیسم خنک کنندگی بدن قادر به دفع آن نباشد.به عبارت دیگر گرما در بدن ذخیره شده و حرارت اعضای حیاتی بدن بالا میرود. منشا سنکوپ گرمایی نارسایی جریان خون است.
عوامل موثر در سنکوپ گرمایی
نوع کار، کیفیت گرما، خصوصیات جسمانی فرد موارد موثر بر زمانیست که طول میکشد تا فرد دچار سنکوپ گرمایی شود.

حفاظت و پیشگیری از بیماری ناشی از گرما

1- انتخاب کارگران تطابق یافته
2- استراحت کوتاه
3- تامین مستمر آب و املاح بدن
4- لباسهای مخصوص
5- تهویه مناسب
6- کم کردن حرارت در مبدا
کارگران تطابق یافته با گرما افرادی هستند که به حضور در محیط گرم و کار در آن عادت دارند. این افراد نسبت به افرادی که در محیط های سردسیر زندگی کرده اند در برابرگرما آسیب پذیری کمتری نشان میدهند.
محل استراحت افراد حتما باید تهویه مناسب داشته باشد و تا حدودی خنک باشد.
میزان آب و املاح مورد نیاز بدن به صورت عمومی بستگی به عوامل مختلفی دارد. از جمله سن، جنسیت، سطح فعالیت، شرایط آب و هوایی و وضعیتسلامت فرد. معمولا توصیه میشود روزانه حدود 2 تا 2.5 لیتر آب بنوشید. اما این میزان در شرایط خاصی مثل فعالیت بدنی شدید، آب و هوای گرم، بارداری یا شیردهی، بیماری و ترشح بیش از حد عرق بیشتر میشود.
برای کاهش حرارت در مبدا از سه روش استفاده میشود. پوشاندن منبع حرارتی اولین روش است. در این روش با استفاده از محدود کردن سطح انتشار گرما، سعی در کنترل انتشار گرما از منبع داریم. قراردادن جذب کننده های گرما در اطراف منبع حرارتی، روش دیگریست. و روش استفاده از منعکس کننده های گرما آخرین راهکار کاهش حرارت در مبدا است. در روش استفاده از منعکس کننده ها، محل هایی که قرار است از گرما محافظت شوند از طریق لایه ها و سطوح منعکس کننده روشن و براق مانند ورقه های آلومینیومی پوشش داده میشود. استفاده از لباسهای سفید و یا روشن در فصول گرم یکی از مثالهای این روش میباشد.

لباس های مخصوص کار در محیط گرم

لباس‌های مخصوص کار در محیط گرم باید طراحی شده باشند تا کارکنان را در برابر حرارت بالا و شرایط گرمایی قابل تحمل نگه دارند. این لباس‌ها باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:

1. جذب عرق: لباس‌ها باید قابلیت جذب عرق را داشته باشند تا از بدن کارکنان عرق را به خود جذب کرده و از روی بدن خشک شوند. این ویژگی باعث حفظ راحتی و خنکی در محیط گرم می‌شود.

2. تنفس‌پذیری: لباس‌های مخصوص کار در محیط گرم باید قابلیت تنفس‌پذیری داشته باشند تا اجازه دهند بدن هوا را به خوبی عبور دهد و از تعریق بیش از حد جلوگیری کنند. این ویژگی باعث حفظ خنکی و جلوگیری از بیماری‌های مرتبط با گرما می‌شود.

3. مقاومت در برابر حرارت: لباس‌ها باید از جنس‌های مقاوم در برابر حرارت باشند تا کارکنان را در برابر حرارت بالا و آتش محافظت کنند. این ویژگی باعث جلوگیری از آسیب‌ها و سوختگی‌های ناشی از حرارت می‌شود.

4. رنگ و طرح: لباس‌های مخصوص کار در محیط گرم باید از رنگ‌های روشن و با طرح‌های ساده باشند. رنگ‌های روشن کمک می‌کنند تا حرارت خورشید را جذب نکنند و از افزایش دما جلوگیری کنند. همچنین، طرح‌های ساده باعث کاهش جذابیت حشرات و حشرات مزاحم می‌شوند.

5. محافظت از قسمت‌های حساس: لباس‌های مخصوص کار در محیط گرم باید قسمت‌های حساس بدن مانند سر و صورت را محافظت کنند. مثلاً، کلاه یا بندانه‌هایی که سر و صورت را از تابش مستقیم خورشید محافظت می‌کنند.

همچنین، در کار در محیط‌های گرم، توصیه می‌شود که کارکنان در فواصل منظم استراحت کنند و از آب و مایعات بیشتری استفاده کنند تا از خشکی و دیگر عوارض گرمایی جلوگیری کنند.
بیماری های فوق شامل بیماری های ناشی از کار شده و گرما نیز به عنوان یک عامل فیزیکی جزو مخاطرات محیط کار میباشد.

برگرفته از:

https://www.safetyandhealthmagazine.com/articles/19920-staying-safe-in-the-heat

جزوه کارشناسی ارشد دکتر گیوه چی