تعریف نوبت کاری

نوبتکاری (Shift work) به فرایندی اطلاق می‌شود که در آن کارمندان به صورت پیوسته و مستمر در طول شبانه‌روزی کار می‌کنند، به جای کار در ساعات روز و استراحت در ساعات شب.

در تعریف نوبت کاری، ساعات کار به چند شیفت تقسیم می‌شود و کارمندان در هر شیفت به مدت مشخصی کار می‌کنند، معمولاً 8 یا 12 ساعت، و سپس به استراحت می‌پردازند.

نوبتکاری در صنعت

نوبتکاری به طور گسترده در صنایعی مانند تولید، نفت و گاز، پزشکی، حمل و نقل، امداد رسانی و سرویس رسانی در تجارت و خدمات استفاده می‌شود. برخی از مزایای نوبتکاری شامل افزایش بهره‌وری، پوشش ساعات کاری بیشتر (شامل شبانه روزی و تعطیلات)، ارائه خدمات به صورت 24 ساعته، ایجاد انعطاف‌پذیری در زمینه ساعت کاری و افزایش شتاب در فرآیندهای تولید و خدمات است.

چالش های نوبت کاری

هرچند که نوبتکاری مزایا و کاربردهای خود را دارد، اما همچنین مشکلات و چالش‌های آن نیز وجود دارد. برخی از این چالش‌ها شامل اختلال در روزمره و تغییرات در ساعات خواب و استراحت، خستگی بیشتر، مشکلات روانی و اجتماعی، مشکلات خانوادگی، و پاتولوژی‌های جسمانی مانند بیماری‌های قلبی، دیابت و اختلالات گوارشی می‌باشد. برای افزایش بهره‌وری و سلامت کارمندان در نوبتکاری، استفاده از برنامه‌ریزی مناسب برای استراحت، تنظیمات مناسب نوری در محیط کار، فراهم آوردن شرایط امنیتی و سلامتی، برگزاری کورس‌های آموزشی و همچنین ارتقاء آگاهی کارمندان درباره بهداشت و سلامت کار می‌تواند موثر باشد.

در نهایت، می‌توان گفت که مدیریت موثر نوبتکاری به منظور حفظ سلامت و رضایت کارمندان و همچنین بهره‌وری صحیح و پایدار در سازمان‌ها بسیار مهم است.

نوبت کاری برای چه کسانی ممنوع است؟

نوبتکاری برای برخی افراد به دلایل بهداشتی یا ایمنی ممکن است مناسب نباشد و در برخی موارد ممنوع باشد. محدودیت‌ها یا ممنوعیت نوبتکاری معمولاً بر اساس استانداردها، قوانین و مقررات بهداشت و ایمنی کار مربوطه در هر کشور تعیین می‌شود.

در زیر به برخی از مواردی اشاره می‌کنم که ممنوعیت نوبتکاری در آنها مطرح است:

1. کودکان و نوجوانان: در بسیاری از کشورها، قوانین کار و بهداشت به طور معمول نوجوانان (تا سن قانونی کار) را از نوبتکاری محروم می‌کنند. این اقدام در نظر گرفته شده است تا سلامت و توسعه سالم فیزیکی و روانی آنها را حفظ کند و به آنها فرصتی برای آموزش و رشد بهینه بدهد.

2. بارداران: برخی شغل‌ها ممکن است برای بارداران خطرناک باشند. در بسیاری از کشورها، قوانین و مقررات مشخصی وجود دارد که حقوق بارداران را حفظ کرده و آنها را از شرایط کاری نامناسب محافظت می‌کند. به طور کلی، ممنوعیت نوبتکاری برای بارداران بستگی به خطرات محتمل مربوط به شغل و شرایط کاری دارد.

3. افراد با بیماری‌ها و معلولیت‌ها: در برخی موارد، نوبتکاری برای افرادی که به دلیل بیماری‌ها، معلولیت‌ها یا ضعف‌های جسمانی غیرقابل انکار نمی‌توانند شیفت‌های کاری را انجام دهند، ممنوع است. در این موارد، قوانین و مقررات ضمن حفظ حقوق افراد با بیماری‌ها و معلولیت‌ها، استثنائات و تسهیلات خاصی برای آنها فراهم می‌کنند.

استثنائات و ممنوعیت‌های نوبتکاری بستگی به قوانین و مقررات محلی هر کشور دارد. برای اطلاعات دقیق‌تر و مشورت در مورد محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های نوبتکاری، به قوانین و مقررات بهداشت و ایمنی کار کشور خود مراجعه کنید. همچنین، مشاوره و معاونت از پزشکان، متخصصان بهداشت شغلی و متخصصان طب کار می‌تواند راهنمایی مفیدی در این خصوص باشد.

منبع:
– International Labour Organization (ILO), Maternity Protection Convention, 2000 (No. 183): https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100\_ILO\_CODE:C183
– U.S. National Library of Medicine, Shift Work and Sleep Disorders: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18614445/